İrritabl Bağırsak Sendromu (IBS) Nedir? Fodmap Diyeti Nasıl Uygulanır?

Son dönemlerde sindirim sistemleri ile ilgili sorunları sıkça duymaktayız. Şişkinlik, karın ağrısı, kabızlık, gaz problemleri ve kabızlık en sık duyulan sindirim problemlerinin başında gelmektedir. Ancak bu belirtilerin ilk bakışta basit bir sindirim sorunu olduğu gözlemlenir. Oysa ki gerçek nedeni irritabl bağırsak sendromu (IBS) olarak adlandırılan bir rahatsızlıktır. irritabl bağırsak sendromu (IBS), kalın bağırsağı olumsuz bir şekilde etkileyen bir hastalıktır ve belirtileri arasında karın ağrısı, kramp, gaz, şişkinlik, kabızlık ve diyare yer almaktadır. Özetle irritabl bağırsak sendromu (IBS), uzun vadede yönetilmesi gereken kronik bir durumdur.

Bu konu ile ilgili bilim adamları bazı araştırmalar gerçekleştirmiş ve sonucunda irritabl bağırsak sendromu (IBS)nin bir çok hastalık üzerinde etkisinin olduğu sonucuna vararak bunu savunmuşlardır. Kanıtlanmış bir gerçek vardır ki, bu da bağırsakların daha sağlıklı olabilmesi için  sağlıklı ve dengeli beslenmektir. Böylece bağırsaklarda bulunan faydalı bakteriler daha etkili hale gelmiş olacaktır.

Bu noktada uzmanlar tarafından önerilmekte olan bir beslenme biçimi devreye girmektedir. Bu beslenme biçiminin adı “fodmap diyeti” dir. Ancak Fodmap diyetini uygulamak için irritabl bağırsak sendromu (IBS) nun ortaya çıkmasına gerek yoktur. Belirtilerinin dahi günyüzüne çıkıyor olması ve bu nedenle çözüm aranıyor olması bu diyeti denemeye değerdir. Fodmap diyeti belli bir süre uygulanabilen bir eliminasyon diyetidir ve bu eliminasyon sayesinde testlere ihtiyaç duyulmadan kişilere iyi gelmeyen besinler saptanabilmektedir. Ancak doğru sonuçların alınabilmesi için diyet programının uzman eşliğinde uygulanması tavsiye edilmektedir.

İrritabl (Hassas) Bağırsak Sendromu (IBS) Nedir?       

İrritabl bağırsak sendromu (IBS), diğer bilinen adı ile hassas bağırsak sendromu (HBS) bir sindirim sistemi bozukluğudur. Bu rahatsızlığın bir adı da spastik kolon olarak geçmektedir ve oldukça sık yaşanmaktadır. Altında herhangi bir hastalık olmadığı halde kalın bağırsak doğru çalışmaz ve kasların normal seyrinden daha fazla kasılması söz konusu olmaktadır. Ancak irritabl bağırsak sendromu (IBS) bir hastalık değil, kronik bir rahatsızlıktır. Belirtileri aralıklı olarak ortaya çıkmakta, hatta bazı zamanlarda uzun dönem görülmediği de olabilmektedir. Hastalık olmadığı gibi ilerlemesi de söz konusu değildir ancak belirttiğimiz gibi aralıklı olarak belirtiler ortaya çıkmakta ve aynı rahatsızlığı yaşatmaktadır. Yaşanan şikayetler sonucu yapılan tahlil ve tüm tetkiklerde değerler normal görünmektedir. Bu nedenle teşhisi koyma süreci sıkıntılı olabilmektedir.

Sanayileşmiş olan ülkelerde toplam nüfusun yaklaşık %20 civarında hafif ya da ağır şiddette irritabl bağırsak sendromu (IBS) rahatsızlığı yaşandığı görülebilmektedir ve kadınlarda görülme oranı erkeklere oranla yaklaşık iki kat daha fazladır. Çoğunlukla şikayetler ilk yirmi ila otuzlu yaşlarda ortaya çıkmaktadır ve bu rahatsızlığın uzun süre devam etmesi söz konusu olabilmektedir.

Fizyolojik, psikolojik ve beslenme şekli sonucunda irritabl bağırsak sendromu (IBS) ortaya çıkabilmektedir. Bu rahatsızlık, sindirim sistemi ile ilgili olması sebebiyle beslenme alışkanlığı tedavi aşamasında büyük rol oynamaktadır. Makalemizin devamında irritabl bağırsak sendromu (IBS) sonucunda uygulanabilecek fodmap diyeti örnek beslenme listesi ile tüketimi serbest ve yasak olan besinlere de yer veriyor olacağız.

Sistemimize kayıtlı diyetisyenler:

 

İrritabl Bağırsak Sendromu (IBS)’nun Belirtileri Nelerdir?

İrritabl bağırsak sendromu (IBS)’nun belirtileri kişiden kişiye değişiklik göstermektedir. Ancak çoğu kişilerde görülebilen ortak belirtiler ise;

  • Karın ağrısı
  • Rahatsızlık hissi
  • Aşırı gaz ve şişkinlik
  • Kabızlık ya da ishal
  • Kronik yorgunluk sendromu
  • Sık sık idrara çıkma
  • Bağırsakların tam olarak boşaltılmadığı hissi
  • Bel ağrısı ve sırt ağrısı
  • Göğüs kısmında çarpıntı ve ağrı
  • Nefes darlığı
  • Seks esnasında ağrı hissi
  • Hırıltılı solunum
  • Depresyon hali
  • Uykusuzluk
  • Anksiyete bozuklukları
  • Baş (migren) ağrısı
  • Menstrüasyon sıkıntıları
  • Fibromiyalji (yani yaygın ağrı belirtileri görülen yumuşak doku romatizması)

İrritabl Bağırsak Sendromuna (IBS) Sebep Olan Etkenler Nelerdir?  

İrritabl bağırsak sendromu (IBS) olan kişilerde tüketilmekte olan besinler, sindirim sisteminden çok yavaş ya da çok hızlı geçmektedir. Bu nedenle hastalarda ishal ya da kabızlık söz konusu olmaktadır. İshal durumu besinlerin geçiş süreci çok çok hızlı olduğu durumlarda sıvıların geri emilimi mümkün olmamakta ve dışkı sıvı kalarak ishal durumu gelişmektedir. Kabızlık durumunda ise geçiş çok yavaş görülmektedir. Çoğunlukla bağırsak kolonizasyonu sağlıksızdır. Yani sindirime yardımcı olan sağlıklı bakteriler azınlıkta olmakta ve gaz oluşumuna neden olan sağlıksız bakteriler ise çoğunluktadır. Bu durum  yoğun bir şekilde şişkinlik, şiddetli karın ağrısı, doluluk hissi ve bağırsak gazlarının oluşmasına yol açmaktadır. Bununla birlikte irritabl bağırsak sendromu (IBS) hastalarının ağrıya karşı duyarlılığı, ağrı eşiğinin düşük olması gibi sebeplere bağlı olarak daha yüksek olmaktadır. Zararlı maddelerden korumakta olan bağırsak bariyeri zayıflayarak, bağırsak duvarının geçirgenliği de artmıştır. Bu durum zararlı maddelerin gerektiği gibi atılamadığı anlamına gelmektedir.  Stres, şikayetlerin artmasına neden olmaktadır. İrritabl bağırsak sendromu (IBS) olan kişiler anksiyete bozukluklarına ve depresyona daha yatkın olmaktadır.

İrritabl bağırsak sendromunun (IBS) tıbbi ve bilimsel nedenleri hakkında farklı teoriler mevcuttur. Bağırsak ve mide sisteminde yaşanan bakteriyel enfeksiyonlar, sindirim sistemi bölgesinde yer alan bağışıklık fonksiyonu bozuklukları ve anormal düzeyde bir bağırsak  peristaltizminin yani motilite bozukluğu İrritabl bağırsak sendromu (IBS)nun tetikleyici nedenleri arasında yer aldığı uzmanlar tarafından düşünülmektedir. Bilim insanları bu hastalık ile ilgili, hastalarınbağırsaklarında süregelen bir dizi tipik değişiklikler yaşandığı tespit edilebilmiştir. Ancak bu tespit edilen değişiklikler yalnızca irritabl bağırsakta değil, bunun yanında divertikülitte, gıda intoleranslarında ve kısmen kronik inflamatuvar bağırsak rahatsızlıklarında da görülmektedir. 

Şimdi İrritabl bağırsak sendromu (IBS) sebeplerine göz atalım:

Serotonin Dengesinin Bozulması

Seratonin hormonu, kişilerde mutluluk, zindelik ve canlılık hissi veren bir nörotransmitterdir ve mutluluk hormonu olarak da bilinmektedir. Ayrıca seratonin, ağrının algılanmasından da sorumlu bir hormondur. İrritabl bağırsak sendromu (IBS) rahatsızlığı durumunda bağırsağın sinir sistemi uyarılmakta ve salgılanacak olan taşıyıcı  madde miktarı doğru bir şekilde düzenleyememektedir. Böylece sağlıklı bireylerde uyarılar algı eşiğini aşmamakta ancak irritabl bağırsak sendromu (IBS) olan bireyler bağırsaklarını daha yoğun algılayarak ağrı hissetmektedirler.

Bozuk Bağırsak Motilitesi 

İrritabl bağırsak sendromu (IBS) rahatsızlığına sahip hastaların bağırsak duvarı, besinlerin sebep olduğu esneme uyarımlarına karşı aşırı miktarda tepki vermektedir. Bağırsak, bağırsak duvarında yer almakta olan kendi sinir sistemine sahiptir ve bu “abdominal beyin” olarak da adlandırılmaktadır. Bu sistem ile tüketilen besinler bağırsağa ulaştığında ve bağırsak duvarını esnettiğinde sinyal vermektedir. Enterik sinir sistemi (ESS), taşıyıcı madde seratonin ile beraber dönüşümlü olarak kasılıp gevşeyerek peristaltik dalgayı oluşturmakta ve besinleri ileri doğru aktaracak biçimde bağırsak kaslarını uyarmakta ve sindirimi yönetmektedir. İrritabl bağırsakta bu bağırsak sinir sistemi bozulmuş yani irite olmuştur. Sistem ise bağırsak kaslarına yanlış talimat vermektedir. Vücutta bağırsak hareketlerin senkronizasyonu bozulmakta ve böylece bir bütünde sindirim sistemi olumsuz şekilde etkilenmektedir. Ya gıda püresi çok hızlı taşınmakta ve ishal durumu oluşmaktadır ( ishal tipi rritabl bağırsak sendromu (IBS) ) ya da tam aksi durumu yani kasların çok yavaş hareket etmesi ile kabızlık  ( kabızlık tipi irritabl bağırsak sendromu (IBS) ) oluşmaktadır.  Sonuç olarak kaslar çok fazla kasılmakta ve tam olarak gevşeyemediğinde irritabl bağırsak krampları ve şişkinlik hali ortaya çıkmaktadır.

Mide ve Bağırsak Sistemi Enfeksiyonları

Uzmanlar tarafından yapılmış olan bir çok araştırma neticesinde irritabl bağırsağın, bağırsak ve mide enfeksiyonları sonucunda oluşabileceği belgelenmiştir. Bağırsak enfeksiyonlarında rol oynamakta olan bazı bakteriler irritabl bağırsak oluşumu açısından diğer patojenlere kıyasla daha büyük bir etken teşkil etmektedir. Enteral bir enfeksiyon yalnızca on vakadan birinden sorumlu olmaktadır.  İrritabl bağırsak sendromu (IBS)nun nedeni bir bağırsak enfeksiyonundan kaynaklı ise ishal semptomları ortaya çıkmaktadır. Bağırsak enfeksiyonlarında aceleci bir biçimde kullanılmakta olan antibiyotikler de bağırsak biyotopunun zarar görüyor olmasına neden olmakta irritabl bağırsak sendromu (IBS) tetikleyicisi olabilmektedir.

Bağırsak Mukozasının Bağışıklık Aktivitesinin Yükselmesi

İrritabl bağırsak sendromu (IBS) rahatsızlığı bulunan kişilerde, bağırsak mukozasından alınmış olan örneklerde, bağışıklık aktivitesinde bir yükselme olduğu tespit edilebilmektedir. Bu anlamda mukoza içeriğinde bağışıklık sistemine ait olan savunma hücrelerinin ve bu hücrelerde taşıyıcı maddelerinin daha fazla yer aldığı tespit edilmektedir. İrritabl bağırsak sendromunda görülen bu aktivite artışının nasıl ortaya çıktığının ve hangi amaca yönelik hizmet ettiği yoğun bir şekilde araştırılmakta ve bu araştırmalar devam etmektedir.

Bağırsak Mukozasının Geçirgenliğinin Artıyor Olması

Bağırsak mukozasında komşu sayılan hücreler “sıkı bağlantı” olarak adlandırılan bir bağlantı noktası ile birbirine bağlıdır. Sıkı bağlantılar hücreleri, aralarından hastalık patojenleri ya da yabancı maddeler geçemeyecek biçimde birbirine kaynaştırmaktadır. Ortaya çıkan bağırsak bariyeri sağlam olduğu süre boyunca, bağırsak mukoza hücreleri bütünü, yabancı maddelerin bağırsak bölgesinden vücuda doğru sızmasını önleyecek olan canlı bir koruma kalkanı oluşturmaktadır. İrritabl bağırsak sendromunda bağırsak bariyeri delikli ve geçirgen bir durumdadır. Yani hücreler arasındaki bağlantı artık çok sıkı olmamaktadır. Böylece toksinler yani zehirli maddeler ve hastalık patojenleri bağırsak mukozasından daha kolay bir şekilde içeri sızarak bir iritasyona neden olabilir.

 

İrritabl Bağırsak Sendromu (IBS) Nasıl Teşhis Edilir?

İrritabl bağırsak sendromu (IBS) teşhisi, diğer hastalık ihtimallerinin söz konusu olma ihtimali ortadan kalktığında tipik şikayetlere göre taşhis edilebilir.

Teşhis koymak için atılacak ilk ve önemli adım bir doktorla gerçekleştirilecek olan detaylı anamnez görüşmesi olacaktır. İrratabl bağırsak sendromu (IBS) teşhisi aşamasında bazı sorular olacaktır. 

  • Ağrı nerede hissediliyor ve bu ağrılar hangi durumlarda ortaya çıkıyor?
  • Kabızlık ve ishal gibi şikayetler mevcut mu?
  • Bazı yiyecek ve içeceklerle bağlantılı olarak ağrı hissedilmesi söz konusu mu?
  • Şu anda ki yaşam şartları stresli mi?
  • Başka hastalıklar mevcut mu? Bu noktada ortaya çıkan şikayetleri artıran ve tetikleyici şartlara bakılmalıdır. Bunlar aşırı yorgunluk, stres ve öfke gibi etkenler olabilir.
  • Düzenli olarak ağrı kesici, kalp ilaçları, antibiyotik, müshiller (=laksatifler), tiroid prepatları gibi ilaçlar kullanılıyor mu ya da son haftalarda kullanıldı mı?
  • Mevcut olan şiddetli ishallerle seyretmekte olan inflamatuvar organik bağırsak rahatsızlıkları (İBH)
  • Aile öyküsüne dair sorular yani aile bireylerinde bulunan rahatsızlıklar
  • Kas ve eklem ağrısı, mide yanması, kusma ve ateş gibi semptomlar var mı? Dışkıda kan var mı? Çabuk yoruluyor musunuz? Kilo kaybı söz konusu mu? Bu durumlar irritabl bağırsak sendromu (IBS) ile uyumlu olmayan semptomlardır ve ciddi rahatsızlıkların aranmasını belirten bir alarm durumu olarak kabul edilebilir. 

Bu görüşmenin sonrasında doktor bağırsak çıkışına bakmakta ve karnı yoklayıp dinleyerek fiziksel muayene gerçekleştirmektedir. Diğer tüm hastalık olasılıkları ortadan kaldırıldığı noktada rektum ve kalın bağırsak muayenesi kolonoskopi yani kalın bağırsağın görüntülenmesi ile gerçekleşecektir. Kolonoskopide anal kanaldan ince bağırsak ve kalın bağırsağın son kısmı endoskopik olarak muayene edilmektedir. Organik bir rahatsızlık, kronik inflamatuvar bağırsak rahatsızlığı ve besin intoleransı ihtimali ortadan kaldırıldıktan sonra doktor tarafından İrritabl bağırsak sendromu (IBS) teşhisi koyulabilir. 

Diğer olası teşhis yöntemleri ise ilgili bölgenin sonografi ile muayene edilmesi, karın ve bağırsak bölgesinin röntgen yolu ile muayene edilmesi ile günümüzün en sık kullanılan yöntemlerinden biri olan bilgisayarlı tomografi uygulamaları ile gerçekleştirilebilir.

İrritabl Bağırsak Sendromu (IBS) Tedavisi Nasıl Yapılır?

İrritabl bağırsak sendromu (IBS), yaşam kalitesini ciddi oranda etkilemekte olan rahatsız edici bir hastalıktır. Tıbbi tedavi semptomlara yönelik olarak yapılabilmektedir. En önemlisi de şikayetlerin sınıflandırılabilmesi ve arkasında cidd bir rahatsızlık olduğuna dair endişelenilmemesidir. Konveksiyonel ilaçların çoğunlukla ciddi oranda yan etkileri olabilmekte ve ilaçla tedavinin ortaya çıkaracağı risklerin ve şikayetlerin rahatsızlığın kendisinden daha büyük olup olamayacağı kıyaslanması gerekmektedir. 

Bu noktada çoğunlukla beslenme alışkanlıklarının değiştirilmesi, sindirimi zor olan ve şişkinliğe neden olabilecek besinlerden kaçınılması ile şikayetler hafifletilebilir. Doğal besinlerle uygulanacak olan tedavi yöntemi, şikayetlerin hafif kabul edildiği durumlarda yeterli olabilmektedir ancak rahatsızlık söz konusu olduğunda modern tıp tedavisi için de destekleyici olarak da uygulanabilmektedir.

İrritabl bağırsak sendromu (IBS) söz konusu olduğunda nane yağı mide asidine dirençlidir ve etkisini ince bağırsakta göstereceği şekilde tüketildiğinde rahatlatıcı etkileri ortaya çıkacaktır. Bunun yanında lavanta yağı, kişniş, papatya, eğir otu ve melisa da bağırsak ve mide üzerinde rahatlatıcı etkilere sahiptir. Bu bitkiler hazır prepatlar şeklinde eczanelerden temin edilebilmekte ya da çay olarak tüketilebilmektedir. Ayrıca biyolojik olarak papaya meyvesinden hazırlanmış olan prepatlar da dışkılama esnasında ağrı ya da kabızlık ve şişkinlik gibi rahatsızlıklara karşı etkili olmaktadır ve alarm şeklindeki sindirim sistemini rahatlatmaktadır. 

Dışkının çok sert olması halinde dikkatlice tolore edilebilen lif açısından zengin besinlerin tüketimi denenebilir. Lif içeren besinler aynı zamanda şişkinliğe de sebep olabileceğinden dikkatli olunması gerekmektedir. Hindistan kökenli olan karnıyarık otu tohumu, buğday kepeği ve keten tohumukabızlık halinde beğırsak geçişini teşvik etmekte, bol su çekmekte ve ishal durumunu da hafifletmektedir. Patates, yulaf ve pirinç gibi gıda maddeleri dışkının katılaşmasını desteklemektedir. Şişkinlik halinde ise anason, rezene ve kimyon preparatları ile çayları rahatlama sağlamaktadır.

İrritabl bağırsak sendromu (IBS) çoğunlukla bağırsak enfeksiyonları sonrasında, özellikle ise antibiyotikle tedavi edilmiş olan enfeksiyonların ardından ortaya çıkabilmektedir. Antibiyotik kullanımı ile doğal ve sağlıklı bağırsak florası tahrip edilmekte ve zararlı olan bakteriler kontrolsüz bir şekilde yayılabilir. Böylece bağırsak zamanla geçirgenleşmekte ve bağırsağın koruyucu bariyeri tahrip olmaktadır. Papatya, kahve kömürü ve mür bağırsak üzerinde geçirgenliği önleyici etkilere sihiptir.

Tüm bunların yanı sıra irritabl bağırsak sendromu (IBS) semptomları için probiyotikbakteri preparatları destekleyici ve iyileştirici çözümlerdir. Bu sözkonusu probiyotik bağırsak bakterileri sadece görülen semptomları değil bununla birlikte sebeplerini de ortadan kaldırmakta ve bağırsaktadi dengenin tekrar kurumasını sağlamaktadır. Bunu ise üç yönlü olarak gerçekleştirmektedir. 

  1. Bağırsak bakterileri tamamen doğaldır ve sağlıklı bir bağırsakda bulunarak sindirimi ve iyilik halini bir çok yönden desteklemekte olan mikroorganizmalardır.
  2. Bağırsak bakterilerinin istenmeyen etkileri mevcut değildir. Tedavi sürecinin başında dışkıda değişiklikler ve ara sıra görülen şişkinlikler ortaya çıkabilmektedir. Ancak bu komplikasyonlar iyileştirici etkilerin ortaya çıkmadan önce görülmiş olan geçici durumlardan ibarettir.
  3. Motilite bozuklukları, inflamasyon, geçirgen bağırsak, antibiyotik tedavisi ya da bağırsak enfeksiyonları sonrası ortaya çıkan zararlı mikroorganizmalar gibi farklı nedenlere yönelik olan özel kompozisyonlar şeklinde kombine edilebilen bağırsak bakterileri (laktobasiller, streptokoklar, laktokoklar, bifidobakteriler v.b.) gibi şikayet sebepleri ile micadele edilebilmekte ve ortadan kaldırılmaktadırlar.

İrritabl Bağırsak Sendromu (IBS) Tedavisinde Hangi Önlemler Alınmaktadır?

Rahatlamak Önemlidir

Stresten uzak rahat yaşayan bireylerin bağırsakları da rahat olmaktadır. Stres hali irritabl bağırsak sendromu (IBS)nun semptomlarının artmasına neden olmaktadır. Yeterli oranda rahatlama ve düzenli hareket ile bağırsağın tekrar dengelenmesini sağlayacaktır. Açık havada hareket ediyor olmak, su uygulamaları ve sauna bu noktada faydalı olmaktadır. Rahatlama teknikleri ile yapılmakta olan egzersizler (yoga gibi) gerginlik, stres ve korku durumlarında ortaya çıkan şikayetlerin kontrol altına alınmasına yardımcı olmaktadır. Ciddi oranda yaşanan psikolojik sorunlar ve depresyon hali bulunan hastalar kesinlikle psikoterapiste danışmalıdırlar. 

Sigara ve Alkolden Uzak Durulmalıdır

İrritabl bağırsak sendromu (IBS) tedavi aşamasında mümkün olduğunca alkol ve sigara tüketiminden uzak durulması ya da ölçülü tüketilmesi gerekmektedir. Bu durum sağlandığında irritabl bağırsak sendromu (IBS) semptomları hafifleyecektir. 

Probiyotik Tüketimi Önemlidir

Probiyotik, bağırsak mukozasını korumakta ve sindirim fonksiyonunu dengelemekte olan, özel geliştirilmiş sinbiyotiklerin kullanılıyor olması, irritabl bağırsak sendromunda (IBS) tedaviyi destekleyici ve önleyici etkilere dahip olmaktadır. 

Sindirimi Zor Besinler Beslenme Listesinden Çıkarılmalıdır

Sindirimi zor olan ve şişkinlik yaratan besinler, tedavi süresi boyunca beslenme listelerinden çıkarılmalıdır. Bunun için bir beslenme tablosu oluşturulmalı ve makalemizin devamında paylaşıyor olacağımız serbest olan besinler hayatınıza dahil edilmelidir. Bu nokta da şikayetlere neden olan besinlerin tespit edilmesi ve semptomların gelişmesinin engellenmesi tedavi etmekten daha iyi sayılabilmektedir. İrritabl bağırsak sendromu (IBS)nu tetikleyen faktörlerden kaçınılmalıdır. Bağırsak hareketliliğini uyaran ve suda çözünen lifler (pektin, keçiboynuzu çekirdeği tozu gibi) tercih edilmelidir. Beslenme aşamasında çok sayıda küçük porsiyonlar tüketiyor olmak az sayıdaki büyük porsiyonlara kıyasla daha kabul edilebilir bir beslenme biçimidir. Yemekler İyi çiğnenmeli ve yavaş tüketilmelidir. Gün içerisinde ise yeterli miktarda sıvı tüketilmesi gerekmektedir. Yağlı ve şişkinliğe neden olan besinlerden, çok sıcak ya da çok soğuk içeceklerden kaçınılmalıdır. Meyveler ve gazlı içecekler de şikayetlerin ortaya çıkmasına neden olabilmektedir. Ayrıca bu süreçte düzenli ve belli bir beslenme saat aralığı doğrultusunda besinler tüketilmelidir. Bu noktada FODMAP diyetinden bahsedilmektedir. Fodmap diyeti, irritabl bağırsak sendromu (IBS) rahatsızlığının tedavisi aşamasında önemli bir yardımcıdır. Fodmap diyeti uygulanması halinde hem saatli, hem düzenli hem de İrritabl bağırsak sendromunda (IBS) tedavi edici ve tedaviyi destekleyici besinler  ile besleniliyor olunacaktır. 

Makalemizin devamında FODMAP diyeti, fodmap içeren ancak tüketimi serbest ya da yasak olan besinlerin detaylı listeleri ve örnek beslenme listesi yer alıyor olacaktır. Şimdi gelelim Fodmap diyetine. Fodmap diyeti ile ilgili merak edilenler için alt başlıkları inceleyebilirsiniz.

 

Fodmap Diyeti Nedir?

Avustralyalı bazı araştırmacılar, bu karbonhidratları içeren gıdaların irritabl bağırsak sendromu (IBS) ve sindirim sistemi bozukluklarını daha da kötüleştirebileceğinden yola çıkarak FODMAP terimini ortaya çıkarmışlardır. Fodmap, fermente edilebilen edilebilir oligosakkaritler, disakkaritler, monosakkaritler ve polyollerin baş harflerinden oluşmakta olan bir terimdir. Fodmap diyeti ise, bazı kişilerin sindirmekte zorlandığı kısa zincirli karbonhidratları kısıtlamakta olan bir diyet programıdır. Bu karbonhidratların emilimleri yavaş ve bağırsakların da hareketliliğini arttırmaktadır. Bağırsakda bulunan bakteriler ise bu karbonhidratları yakıt olarak kullanmakta, şişkinlik ve gaz belirtilerini arttırmakta olan sindirim ürünlerinin açığa çıkmasına sebep olmaktadır. Özellikle metropol şehirlerde daha yaygın olan irritabl bağırsak sendromu (IBS) yani bilinen adı ile hassas bağırsak sendromu (HBS)’na karşı geliştirilmiş ve olumlu sonuçlanmış olan düşük fodmap diyeti, sağlıklı bir beslenme biçimidir.

 

Fodmap Diyetinin Faydaları Nelerdir?

Düşük fodmap diyeti ile ilgili irritabl bağırsak sendromu (IBS) olan kişiler üzerinde çalışma yapılmıştır. Bu çalışmaların sonucu  yılında Gastroenterology dergisinde yayınlanmış ve bu hastalar üzerinde fodmap diyetinin olumlu yönde sonuçlar verdiği görülmüştür. 2012 yılı içerisinde Molecular Medicine Reports’da bir çalışma sonucu yayınlanmış ve bu çalışma neticesinde fodmap diyetinde probiyotik kullanımı ile irritabl bağırsak sendromu (IBS) belirtilerinin azaldığı belirtilmiştir. İlk bakıldığında fodmap diyeti kısıtlayıcı bir diyet olarak algılanmaktadır. Ancak diyet sürecinde sizin için oldukça faydalı bir beslenme biçimi olduğunu görüyor olacaksınız. Şimdi fodmap diyetinin vücudunuza sağladığı faydalara değinelim.

  • Huzursuz bacak sendromununun belirtilerinde %76 iyileşme sağlamaktadır.
  • Yapılan bir çalışmaya göre fodmap diyeti uygulamakta olan bireylerin bir çoğunda mide ağrıları, şişkinlik ve gaz problemlerinin ciddi oranda azaldığı görülmüştür.
  • Fodmap diyetinde yasaklı olan besinler arasında yer alan birçok besin söz konusudur. Bu besinler bağırsakların içerisinde mayalanan besinlerdir. Bu besinlerin diyet ve beslenme programına bağırsak hareketlerini iyileştirecek olan ve lif içeriği yüksek olan besinler tercih edilmelidir. Bu besinlere örnek olarak esmer pirinç ya da kinoa ile yapılmış ekmek gösterilebilir.
  • Crohn hastalığı teşhisi konulmuş olan dokuz kişide çalışmalar yapılmış ve sonuç olarak fodmap diyeti ile probiyotik miktarında ve kalitesinde olumlu gelişmeler yaşandığı tespit edilmiştir.
  • Fodmap diyetinin kısıtlayıcı olduğundan bahsetmiştik. Ancak kısıtlayıcı bir diyet programı uygulanmak istenmiyorsa diyet programı bir kaç hafta boyunca uygulanabilir ve yavaş yavaş az miktarlarda besinler tüketilebilir.
  • Vücudun dinlenmesi açısından ayda bir kes diyet programı tekrarlanabilir. Ancak programın uygulanabilmesi açısından tutarlı olunması gerekmektedir. Bir gün boyunca bir besin grubunun kısıtlanması ya da kontrol edilmesi diğer günlerde istenilen herşeyin tüketilmesi anlamına gelmemektedir.
  • Fodmap diyeti kronik yorgunluk belirtilerini azaltmaktadır. Bu kanıtlanmış bir sonuçtur. Bunun nedeni ise vücudun sindirebilmek için çok fazla enerji harcanmasına sebep olmayacak besinlerin tüketiliyor olmasıdır. Bu durum özellikle tatlandırıcı grubu için geçerlidir.
  • Vücudun ihtiyaç duyduğu şeker, tüketilen meyvelerden alınıyor olacaktır. Meyvelerden alınan bu şekerler ise bal ya da yapay tatlandırıcılardan daha az miktarda fermentasyona sebep olan doğal şekerlerdir. Meyvelerde bulunan şeker, alınabilecek en iyi şeker türüdür. Bu asla unutulmamalıdır. Bunun sebebi ise meyvelerin fermentasyonu kan şekeri oranında ki artışı azaltacak lifler içeriyor olmasıdır.

Fodmap Diyeti Nasıl ve Ne Kadar Süre Uygulanmalıdır?

Fodmap diyetinin daha çok diyetisyen gözetiminde uygulanmasını önermekteyiz. Ancak uygulanacak ise programa sadık kalınması gerekmektedir. Fodmap diyet ve beslenme programı altı ila sekiz hafta süre ile uygulanmalıdır. Kısıtlayıcı bir diyet olması sebebiyle daha kısa olması da mümkündür. Diyet programı tamamlandıktan sonra yasaklanan besinler kademeli olarak beslenme programına dahil edilmelidir. Diyet programı uygulanmaya başlandıktan sonra şayet fodmap içeriği yüksek olan besinlerden kaynaklanan bir sorun yaşanıyorsa bir kaç gün içerisinde rahatlama söz konusu olacaktır. Biz makalemizin devamında fodmap diyeti kapsamında yasaklı ve serbest besinleri ve örnek beslenme programını paylaşıyor olacağız. Ancak porsiyon kontrolü mutlaka gerekmektedir ve bunun için danıştığınız diyetisyeninizden de yardım alabilirsiniz.

 

Fodmap Diyeti Uygulanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?

Öncelikle fodmap içeren besinlerin kötü besinler olmadığını söyleyebiliriz. Bu besinler sağlıklı ve faydalı besinlerdir. Çoğu kişiler için güvenilir sayılan enerji kaynaklarıdır ve bağırsaklarda yaşayan dost bakterilerin desteklenmesinde önemli yardımcılardır. Ancak fodmap içeren besinlerin sindirimi bazı belirtilerin ortaya çıkmasına neden olabilmektedir.  Bir çok besinin kısıtlanması söz konusudur ve uygulama aşaması oldukça zor geçmektedir. Fodmap oranı düşük besinlerin tüketilmesi sebebiyle lif alımı azalacak ve kabızlık sorununun yaşanmasına neden olacaktır. Bu nedenle kabızlık problemi yaşayan kişilerde uygulanması uygun görülmeyebilir. Ayrıca bu konu ile ilgili yapılan bazı araştırmalar sonucunda dört hafta süre ile düşük fodmap diyeti uygulanması ile bağırsaklarda yaşayan yararlı bakterilerden bifidobakter sayısında azalma yaşandığı ve bağırsak florasının olumsuz şekilde etkilendiği tespit edilmiştir. Dğer yandan yapılmış olan araştırmaların büyük çoğunluğu ise düşük fomap diyeti ile irritabl bağırsak sendromu (IBS) hastalarında sık yaşanan gaz ve karın ağrısı gibi şikayetlerin önlenmesinde yararlı olabileceğini göstermektedir. Ancak uzun vadede fodmap diyetinin etkinliğini saptamak için daha fazla çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu sebeple diyet ve beslenme uzmanı eşliğinde diyet programının uygulanması tavsiye edilmektedir.

 

Fodmap Hangi Besinlerde Bulunur?

Düşük fodmap diyetinin amacı makalemizin başında detaylı yer verdiğimiz irritabl bağırsak sendromu (IBS)nun ortaya çıkan semptomlarını azaltmak ve yaşam kalitesini artırmaktır. Peki fodmap diyetini uygularken hangi besinler tüketilebilir hangileri ise bu süreçte hayatınızdan çıkarılmalıdır. Bu başlık altında fodmap diyeti uygulanırken tüketilebilecek ve tüketilemeyecek besinleri paylaşıyor olacağız. Bu besinler dört gruptan oluşan ana besin kaynaklarıdır.

Tüketilmesi Serbest Besinler


Oligosakkaritler

  • Kırmızı biber
  • Pazı
  • Yeşil Fasulye
  • Patlıcan
  • Kereviz
  • Patates
  • Marul
  • Yer elması
  • Kabak
  • Üzüm
  • Muz
  • Lime
  • Limon
  • Mandalina
  • Portakal
  • Kivi
  • Ananas
  • Çarkıfelek meyvesi
  • Glutensiz ürünler
  • Buğday içermeyen unlar ve tahıl ürünleri
  • Kinoa

Disakkaritler

  • Laktosuz sütler
  • Badem sütü

Monosakkaritler

  • Üzüm
  • Muz
  • Mandalina
  • Kavun
  • Lime
  • Çarkıfelek meyvesi
  • Limon
  • Akçaağaç şurubu

Polioller

  • Üzüm
  • Muz
  • Limon
  • Kivi
  • Mandalina
  • Çarkıfelek meyvesi
  • Portakal
  • Şeker
  • Akçaağaç şurubu

Tüketilmesi Yasak Olan Besinler


Oligosakkaritler

  • Nohut
  • Fasulye (böbrek, lima, siyah, soya, fava ve maş fasulyesi)
  • Mercimek
  • Kırmızı barbunya
  • Pancar
  • Sarımsak
  • Pancar
  • Bezelye
  • Soğan
  • Enginar
  • Pırasa
  • Karalahana
  • Kavun
  • Karpuz
  • Hurma
  • Şeftali
  • Kuru erik
  • Nektarin
  • Buğday
  • Çavdarlı ve arpalı besinler

 

Disakkaritler

  • İnek sütü
  • Keçi sütü
  • Koyun sütü
  • Dondurma
  • Yoğurt
  • Süzme peynir
  • Yumuşak peynir
  • Krem peynir

 

Monosakkaritler

  • Kuşkonmaz
  • Enginar
  • Elma
  • Armut
  • Karpuz
  • Mango
  • Kiraz
  • Çeri domates
  • İncir
  • Bal
  • Böğürtlen
  • Yüksek fruktozlu mısır şurubu

 

Polioller

  • Elma
  • Kayısı
  • Nektarin
  • Armut
  • Erik
  • Şeftali
  • Karpuz
  • Böğürtlen
  • Tatlı patates
  • Bezelye
  • Karnabahar
  • Mantar
  • Tatlandırıcılar (maltitol, ksilitol, polidekstroz, izomalt, mannitol, sorbitol)


Düşük Fodmap Diyeti Örnek Beslenme ve Diyet Listesi

Pazartesi Günü

Sabah Kahvaltısı (09:00)

  • Dört yemek kaşığı ile yulaf
  • Bir adet haşlanmış ılık elma
  • Az yağlı süt
  • Tarçın

Ara Öğün (11:00)

  • Bir porsiyon meyve
  • Rezene ya da karanfilli çay

Öğle Yemeği (13:00)

  • Altı yemek kaşığı ile kıymalı sebze yemeği
  • Yarım kase ile yoğurt
  • Bir dilim ekmek

Ara Öğün (15:00)

  • Yarım paket kepekli çubuk kraker
  • Bir dilim peynir

Akşam Yemeği (19:30-20:00)

  • Tavuk ızgara göğüs (150 gram kadar)
  • Bir tatlı kaşığı ile zeytinyağı kullanılarak yapılmış haşlanmış sebze
  • Bir dilim ekmek

Ara Öğün (21:30)

  • Bir adet kabuksuz ılık elma
  • Rezene ya da karanfilli çay
  • On adet badem

Salı Günü

Sabah Kahvaltısı

  • Dört yemek kaşığı ile yulaf
  • Bir adet haşlanmış ılık elma
  • Az yağlı süt
  • Tarçın

Ara Öğün (11:00)

  • Bir porsiyon meyve
  • Rezene ya da karanfilli çay

Öğle Yemeği (13:00)

  • Dört adet ızgara köfte (120 gr.)
  • Üç yemek kaşığı ile zeytinyağlı sebze
  • Bir dilim ekmek

Ara Öğün (15:00)

  • İki adet kepekli grissini
  • Bir porsiyon probiyotik yoğurt

Akşam Yemeği (19:30-20:00)

  • Altı yemek kaşığı ile zeytinyağlı sebze yemeği
  • Bir dilim ekmek
  • Yarım kase yoğurt

Ara Öğün (21:30)

  • Bir kase şekersiz komposto

Çarşamba Günü

Sabah Kahvaltısı

  • Bir küçük kutu probiyotik yoğurt
  • Üç adet kuru kayısı
  • On adet fındık

Ara Öğün

  • Bir porsiyon meyve
  • Rezene ya da karanfille yapılmış çay

Öğle yemeği

  • Bir su bardağı kadar haşlanmış makarna
  • İki dilim peynir
  • Kabuksuz ılık domates

Ara Öğün

  • Yarım paket diyet bisküvi
  • Üç adet tam ceviz

Akşam Yemeği

  • 200 ila 250 gram kadar ızgara balık
  • Bir tatlı kaşığı zeyinyağı ile pişirilmiş buharda sebze
  • Bir dilim ekmek

Ara Öğün

  • Bir porsiyon meyve (isteğe göre tarçın ilave edilebilir)
  • On adet badem

Perşembe Günü

Sabah Kahvaltısı

  • İki dilim ekmek
  • İki dilim light kaşar ile yapılmış tost
  • Kabuksuz ılık domates
  • Şekersiz çay

AraÖğün

  • Bir porsiyon meyve
  • Rezene ya da karanfilli çay

Öğle Yemeği

  • Sebzeli tavuk ya da hindi sote
  • Üç ila dört yemek kaşığı ile pilav
  • Kabuksuz ılık domates

Ara Öğün

  • Bir kase şekersiz komposto

Akşam Yemeği

  • Yağsız kıyma ile yapılmış iki adet kabak dolması
  • Bir kase çorba
  • Bir kutu probiyotik yoğurt

Ara Öğün

  • On adet kuru üzüm
  • İki adet tam ceviz
  • Rezene ya da karanfilli çay

Cuma Günü

Sabah Kahvaltısı

  • Dört yemek kaşığı ile yulaf
  • Bir adet haşlanmış ılık elma
  • Az yağlı süt
  • Tarçın

Ara Öğün

  • Bir porsiyon meyve
  • Rezene ya da karanfilli çay

Öğle Yemeği

  • Altı yemek kaşığı ile etli sebze yemeği
  • Yarım kase yoğurt
  • Bir dilim ekmek

Ara Öğün

  • İki adet kepekli grissini
  • Bir kutu probiyotik yoğurt

Akşam Yemeği

  • İki adet derisiz pişmiş but
  • Bir kase tavuk suyuna çorba
  • Bir dilim tam buğday ekmeği
  • Bir tatlı kaşığı zeytinyağı ilaveli salata

Ara Öğün

  • Bir adet kabuksuz ılık armut (isteğe göre tarçın ilave edilebilir
  • On adet fındık

Cumartesi Günü

Sabah Kahvaltısı

  • Bir ufak kutu ile pribiyotik yoğurt
  • Üç adet kuru kayısı
  • On adet fındık

Ara Öğün

  • Bir porsiyon meyve
  • Rezene ya da karanfilli çay

Öğle Yemeği

  • Bir kase sebze çorbası
  • 50 gram lor peyniri
  • Bir tatlı kaşığı ilaveli salata
  • Bir dilim tam buğday ekmeği

Ara Öğün

  • Yarım paket kepekli çubuk kraker
  • Bir dilim peynir

Akşam Yemeği

  • 120 gram kadar Izgarada ya da fırında pişmiş et
  • Dört yemek kaşığı ile zeytinyağlı sebze yemeği
  • Bir dilim ekmek

Ara Öğün

  • On adet yaban mersini
  • Rezene ya da karanfilli çay
  • On adet badem

Pazar Günü

Sabah Kahvaltısı

  • Bir adet haşlanmış yumurta
  • Bir yemek kaşığı ile light labne
  • Üç adet zeytin
  • İki dilim ekmek

Ara Öğün

  • Rezene ya da karanfilli çay

Öğle Yemeği

  • Altı yemek kaşığı etsiz sebze yemeği
  • Bir dilim ekmek
  • Yarım kase yoğurt

Ara Öğün

  • Bir kase şekersiz komposto

Akşam Yemeği

  • 250 gram kadar ızgara balık
  • Bir tatlı kaşığı ilavesi ile buharda pişirilmiş sebze
  • Bir dilim tam buğday unlu ekmek

Ara Öğün

  • Bir porsiyon kabak tatlısı (kaymak ilave edilmemelidir, ceviz ilavesi isteğe göre olabilir)
  • Rezene ya da karanfilli çay

 

 

 

 

Soru - Cevap

Leave a Reply

*Yorumlara cevap verebilmek için hesabınızın olması gerekmektedir. Buraya tıklayarak hesap oluşturabilirsiniz.